Category: Health

**पाणी हेच जीवन??!!** पाणी हे जीवन, भरपूर पाणी प्या, पाणी पचायला फार कष्ट नसतात म्हणून जास्त पाण्याने फार त्रास होतं नाही अशी वाक्ये सगळ्यांच्या कानावर पडत असतील. 'Hydrated' राहणे हे एक चकचकीत 'Fitness' ब्रीद वाक्य झाले आहे. आता तर applications निघाली आहेत पाणी पिण्याची आठवण करण्यासाठी. कामात बुडून जाऊन पाणी पिण्याकडे दुर्लक्ष होऊ नये ह्यासाठी काळजी घेतली पाहिजे. तहान लागणे हा एक नैसर्गिक वेग आहे तो अडवायचा पण नाही, आणि तहान नसताना उगाच पाणी ही प्यायचे नाही. सकाळी पाणी प्यायची फॅशन पण तशी जुनीच. त्या बाबतीत सगळ्यात जास्त घोळ हा किती पाणी प्यावे ह्या प्रकारावर घातला जातो. सगळ्यात सोपे हेच आहे की तहान लागली की पाणी प्यावे. काही साध्या सोप्या पाण्याच्या रेसिपीज बघुया: १. उकळून आटवलेले पाणी: पाणी उकळून १/२, १/४, किंवा १/८ केले की ते अधिकाधिक हलके होत जाते.…

लहान मुले आणि च्यवनप्राश सध्याच्या पार्श्वभूमीवर ठळक पणे ह्याबद्दल लिहावे असा विचार आला. Immunity booster, immunity kit हे शब्द आता आपल्याला नवीन नाहीत. प्रतिकारशक्ती म्हटलं की आयुर्वेद आणि मग आयुर्वेद प्रतिकारशक्ती म्हटले की च्यवनप्राश आणि गुळवेल हे प्रकर्षाने लोकांपर्यंत पोचले आहे पण अर्धवट ज्ञान ह्या स्वरूपात. सध्या तिसरी लाट आणि मुले हा सर्वांचा हॉट फेवरेट विषय असल्याने लोकांकडून च्यवनप्राशची विचारणा सुद्धा खूप होते. परंतु पूर्ण माहिती नसताना च्यवनप्राश घेत राहणे हे चक्रव्यूहात घुसलेल्या अभिमन्यू सारखे आहे. च्यवनप्राश हे एक रसायन म्हणजे शरीरातील दोष योग्य पातळीवर असताना आणि रोग नसताना शरीर उत्तम करण्यासाठी घ्यायचे औषध आहे. सध्याच्या रोगाच्या पार्श्वभूमीवर रोग असताना आणि गेल्यावर बरेच लोक OTC हे औषध घेऊन खातात. इथे लक्षात हे घ्यायला हवे की च्यवनप्राश ही एक अवलेह कल्पना आहे, थोडी जड स्वभावाची. त्यामुळे आजारातून नुकतेच उठल्यावर भूक ताळ्यावर…

yashaprabhaayurveda #misconceptionsexplained मल्टी - व्हिटॅमिन आणि सप्लिमेंटस्: समज गैरसमज एक रुग्ण बऱ्याच वेगवेगळ्या तक्रारी घेऊन आला होता. कोरोना पार्श्वभूमीवर ह्यांनी ह्या गोळ्या सांगितलेल्या, त्यांनी त्या, प्लस भूक लागत नाही म्हणून माझ्या डॉक्टरांनी पूर्वी अमुक ढमुक गोळ्या दिलेल्या अशा ३-४ मल्टी व्हिटॅमिन ची यादी समोर ठेवली. परीक्षणानंतर व्हिटॅमिन बी१२ हे प्रमाणाबाहेर वाढलेले आणि व्हिटॅमिन डी सुद्धा वरील पातळीच्या जवळपास होते हे कळले. शाकाहारी आणि व्हिटॅमिन B १२ कमतरता हे समीकरण इतके पक्के डोक्यात बसले असते की त्यामुळे त्या पातळीकडे लक्ष ठेवण्याकडे बरेचदा कानाडोळा केला जातो. शेवटी वैद्यकीय सल्ल्याने सर्व च्या सर्व व्हिटॅमिन बंद केल्या. ह्या सगळ्या प्रक्रियेत ते औषध सांगणाऱ्या डॉक्टरचा खरे तर दोष नसतो. लोप पावत चाललेल्या ' फॅमिली डॉक्टर ' संकल्पनेचा हा साईड इफेक्ट आहे..तसेच मीडिया मुळे "व्हिटॅमिन=स्वास्थ्य" हे समीकरण जोपर्यंत आपण डोक्यातून काढत नाही हे होतच राहणार. एका…

सर्वसाधारणपणे अग्नी ह्या शब्दाने, अन्नाचे पचन करायची ताकदएका स्वरूपातील शरीर धातू दुसऱ्या स्वरूपात बदलायची ताकदज्या गोष्टी आत ठेवायच्या आहेत त्या योग्य ठिकाणीपोहोचवणेनको असणाऱ्या गोष्टी योग्य वेळी बाहेर टाकणे ह्या सगळ्या गोष्टी अभिप्रेत असतात. ह्यात अजून बरेच कंगोरे आणि बारकावे असतात पण ढोबळ मानाने:खूप भूक लागणे किंवा सतत पोटात आग पडल्यासारखे वाटणे हे उत्तम अग्नीचे लक्षण असेलच असे नाही. तात्पुरते वाढलेले पित्त सुद्धा ही लक्षणे दाखवते.व्यक्तिशः प्रत्येक व्यक्तीची पचवायची ताकद ही वेगळी असते. ती त्याच्या अग्निवर अवलंबून असते. ही ताकद तुम्ही थोडी फार औषधे व योग्य आहार विहार ह्यांच्या मदतीने वाढवू शकता.केव्हाही अग्नीच्या क्षमतेनुसार आहाराची मात्रा ठेवावी हे योग्य. एकाच वयाच्या, एका लिंगाच्या, समान शरीर आकार आणि वजन असणाऱ्या व्यक्तींपैकी एकाला १ पोळी लागु शकते तर एकाला दोन. हा त्यांच्या अग्नी मधला फरक आहे. प्रत्येक बदलाव किंवा transformation होताना अग्नी चा…

स्वयंपाकघर औषधी: ताक ताकाची महती ही काही नवीन नाही. अपचन असो, भूक कमी लागो, पोट डब्ब होवो, घरातले ज्येष्ठ नेहमी सांगायचे, आले हिंग लावून ताक पी म्हणजे त्रास कमी होईल.  ताक हे पचनावर उत्तम कार्य करताना दिसते. पण हे अतिशय उपयुक्त ताक सुद्धा ऋतू, प्रकृती, वय ह्याचा विचार न करता पीत बसले तर त्रास होताना दिसतो. कुठलाही पदार्थ असला अगदी अमृत असले तरी सुद्धा तरीही मनुष्यप्राण्याच्या पोटाच्या काही मर्यादा आहेतच. ताकाबद्दल तर खूपच समज गैरसमज आहेत. महत्त्वाचा मुद्दा हा की दही आणि ताक हे समान नाही. मी ताकाऐवजी दही खातो हा युक्तिवाद होऊ शकत नाही. त्यांच्या करण्यात फरक आहे, दिसण्यात फरक आहे आणि गुणांमध्ये सुद्धा फरक आहे. त्यामुळे एक वाटी दही आणि एक वाटी ताक हे वेगवेगळे परिणाम दाखवतात. ताकाची आधी उपयुक्तता बघुयात.ताक हे पचायला हलके, पचनाला चांगले, पचनशक्ती वाढायला…

पूर्वीची विको वज्रदंती ची जाहिरात आठवतीये?एक आजोबा त्यांच्या दाताने ऊस खातात, आक्रोड तोडतात. आज कोणाला ऊस तोडायला सांगितला तर कदाचित त्यांची दातांची कॅप निघून येईल. हल्ली दातासाठी replacement आणि early short term इफेक्टचे उपाय खूप निघाले आहेत. पुढील वाक्ये घराघरात सर्रास ऐकू येतात: "दात सळसळ करत आहेत? sensitve टूथपेस्ट लावा.""तोंडाला वास येतोय? माऊथ वॉश आहे ना.""दातात खूप plaque जमते? सारखे खसाखसा ब्रश करा.""दात खराब झाला बदलून टाकू.""सारखा दुखतोय काढून टाकतो." आणि अशा सगळ्या त्रासांवर उत्तर आहेच. प्रत्येक गोष्टीला replacement उपलब्ध. (Cosmetic, asthetic आणि अत्यंत आवश्यकता असताना त्याची गरज सोडून.) पण असे वाटते ह्या जाहिरातीत दाखवलेल्या 'सोप्या' उपायांनी लोकांनी मुद्दाम दाताच्या साठी वेगळी काळजी घेणे बंद केले आहे. आयुर्वेदात दाताची प्रकृति नीट राहावी म्हणून दिनचर्येत अतिशय सुंदर उपक्रम आले आहेत. ते पुढे सांगते. पूर्वीपेक्षा दाताचे प्रॉब्लेम्स का बरे वाढले आहेत एवढे…

स्वयंपाकघर औषधी  मूग मूग मटकी इत्यादी कडधान्ये शिंबी धान्य ह्या वर्गात येतात. साधारण तुरट गोड चव, पण पचल्यावर तिखट रसाप्रमाणे म्हणजे हलकी, पाचक, कफ नाशक अशा पद्धतीत काम करतात. वातुळ आणि वायू अडवणारी म्हणजेच जास्त खाल्ली तर पोटफुगी, पोट डब्ब करणारी, मलावरोधक अशा पद्धतीत काम करणारी असल्याने न शिजवता सारखी खाऊ नयेत असा संकेत आहे. सर्व द्विदल धान्यामधे मूग सर्वात श्रेष्ठ असून किंचितच वातुळ आहेत.  गुणधर्म:  ✓जुलाब होणे ह्यात कढण स्वरूपात ✓शरीरात खूप कफ, सर्दी, ओला खोकला ह्यात कढण/सूप ✓स्थूल असता मूग वरण, मूग उसळ, मूग पीठ धिरडे ✓वमन विरेचन झाल्यावर वैद्यकीय सल्ल्याने ✓व्रण, घशाच्या आणि डोळ्याच्या विकारात पथ्य म्हणून ✓वसंत ऋतूमध्ये विशेषतः कफाचा त्रास असणाऱ्या लोकांना हितकर ✓पायावरील सूज, बैठे काम, वजनवाढ अशा पद्धतीच्या शरीर विकारात देतात. •विशेष टिप्पणी: द्विदल धान्ये कायम भिजवून शिजवून खावीत. मोड आणून कायम खाल्ली…

थंडीमध्ये जपा प्रकृती(आहार मार्गदर्शन) सिडनी कर तसे गेले काही आठवडे थंडीचा अनुभव घेत आहेत पण एक जून पासून थंडीचा प्रत्यक्ष ऋतू सुरू झाला. पहाटे पहाटे दुलई पांघरून झोपावे अशी थंडी असते.उठल्या उठल्या कडकडून भूक लागलेली असते, पण उठवत तर नाही.कसं बसं उठून फक्कडसा आल्याचा चहा प्यायला की जर कामे सुचू लागतात नाही का!!मूळात थंडीमध्ये प्रकृती तशी उत्तम असते.आजारी कमी पडतो, ताजेतवाने वाटते, प्रवासाला जायचे बेत ठरतात.अग्नी हा उत्तम असतो.त्यामुळे खाल्ले ते पचले अशी अवस्था असते.म्हणूनच भरपूर गोड आणि स्नेह पदार्थ(तूप, तेल) घालून केलेला फराळ खाण्याचा सण दिवाळी हा सुद्धा थंडीतच येतो. आता सर्वांचा लाडका विषय :’खाणे’ ह्याकडे वळूया.जर तुमची प्रकृती चांगली असेल तर खादाडी करायला थंडी हा उत्तम ऋतू आहे.अपथ्यकर खाणे पण चांगल्या रीतीने ह्याच ऋतूत पचू शकते. रात्रीच्या वेळी मस्त गरम गरम  barbeque केलेल्या भाज्या, मांस इत्यादी खावे.non veg…